సృష్టికి మూలం ఆ పరమశివుడు. ప్రతి సంవత్సరం మహా శివరాత్రి నాడు పరమేశ్వరుడి అనుగ్రహం కోసం భక్తులు పూజలు, అభిషేకాలు చేస్తారు. చెడును నాశనం చేసేవాడు, సృష్టిని నడిపించేవాడిగా శివుడిని కొలుస్తారు. హిందూ పురాణాల ప్రకారం, విశ్వాన్ని రక్షించడానికి, విశ్వ సమతుల్యతను కాపాడటానికి శివుడు 19 అవతారాలు ఎత్తాడు. ఈ అవతారాలు ఆయన దైవత్వంలోని విభిన్న అంశాలను సూచిస్తాయి. ఇవి హిందూ పురాణాలు, తత్వశాస్త్రంలో కీలక పాత్ర పోషిస్తాయి. ఈ సంవత్సరం మార్చి 8న మహా శివరాత్రి జరుపుకోనున్న సందర్భంగా మహాశివుని పూర్తి అవతారాలు, హిందూమతంలో వాటి ప్రాముఖ్యత గురించి తెలుసుకుందాం.
*అర్ధనారీశ్వర అవతారం
అర్ధనారీశ్వరుడు శివుడు, అతని భార్య పార్వతి రూపం. ఈ రూపం స్త్రీ పురుష శక్తుల సామరస్యాన్ని సూచిస్తుంది. అర్ధనారీశ్వరుడు విశ్వం సమతుల్యత, ఐక్యతకు ప్రతీక.
*కిరాతమూర్తి అవతారం
కిరాతమూర్తి అనేది త్రిపురాసురుడు అనే రాక్షసుడిని ఓడించేందుకు శివుడు వేటగాడిగా మారిన అవతారం. ఇది ధర్మానికి రక్షకుడిగా శివుని పాత్రను సూచిస్తుంది.
*భైరవ అవతారం
భైరవ అనేది శివుని భయంకరమైన రూపం. ఇది విధ్వంసం, వినాశనానికి సంబంధించింది. భైరవుడి వాహనం కుక్క, దుష్ట శక్తుల నుంచి రక్షణ పొందేందుకు భైరవుడిని కొలుస్తారు.
*అశ్వత్థామ అవతారం
ద్రోణాచార్యుడి కుమారుడైన అశ్వత్థామను శివుని అమర అవతారంగా పరిగణిస్తారు. అతడు యుద్ధ నైపుణ్యాలతో ప్రసిద్ది చెందాడు. శాపం ఫలితంగా భూమిపై తిరుగుతూ ఇప్పటికీ చిరంజీవిగా ఉన్నాడని నమ్ముతారు.
*పిప్లాడ్
పిప్లాడ్ అవతార్ దధీచి అనే ముని కథతో ముడిపడి ఉంది. అతని శాపం కారణంగా శివుడు పిప్లాడ్గా తిరిగి జన్మించాడు. పిప్లాడ్ జ్ఞానవంతునిగా ప్రసిద్ధి చెందాడు, హిందూ పురాణాలలో తెలివైన రుషిగా గౌరవం పొందాడు.
*నంది
నంది హిందువులకు దైవంతో సమానం. దీన్ని శివుని అవతారంగా పరిగణిస్తారు. నంది శివుని వాహనం మాత్రమే కాదు, అతని ప్రధాన పరిచారకుడు, ద్వారపాలకుడు. నంది బలం, పురుషత్వం, విధేయతకు ప్రతీక.
*వీరభద్ర అవతారం
వీరభద్రుడు శివుని ఉగ్ర రూపం. అతను శివుడి జటా జూటం నుంచి పుట్టాడు. వేయి తలలు, వేయి కన్నులు, వేయి పాదాలు కలిగిన వ్యక్తిగా పేర్కొంటారు. వీరభద్రుడు విధ్వంసానికి సూచిక. భక్తులకు శక్తివంతమైన రక్షకుడిగా ప్రసిద్ధి.
*హనుమాన్ అవతారం
హనుమంతుడు శివుడు, విష్ణువు ఇద్దరి అవతారమని నమ్ముతారు. శ్రీరాముని పట్ల అచంచలమైన భక్తి, అద్భుతమైన బలం, విధేయత చూపించే హనుమంతుని ధైర్యసాహసాలు, అంకితభావం, నిస్వార్థ సేవ కోసం పూజిస్తారు.
*అయ్యప్ప అవతారం
అయ్యప్పను శివుడు, విష్ణువు ఇద్దరి అవతారంగా పరిగణిస్తారు. ఆయన్ను శ్రేయస్సు, రక్షణ అందించే దేవుడిగా కొలుస్తారు. అయ్యప్పను నీతి, నైతిక సూత్రాలకు కట్టుబడి ఉన్న దైవంగా పూజిస్తారు.
*శరభేశ్వర అవతారం
శరభేశ్వరుడు శివుని భీకరమైన రూపం. భగవంతుడు నరసింహుని అహంకారాన్ని జయించటానికి ఈ అవతారం ఎత్తాడు. చాలా తలలు, రెక్కలు కలిగిన పక్షి రూపంలో ఉంటాడు. శరభేశ్వరుడు శివుని అపారమైన శక్తిని, ఎలాంటి అడ్డంకిపైనా విజయం సాధించగల సామర్థ్యాన్ని సూచిస్తుంది.
*గృహపతి అవతారం
గృహపతి అనేది గృహస్థ జీవితం, గృహాల రక్షణతో ముడిపడి ఉన్న శివుని అవతారం. కుటుంబంలో శాంతి, శ్రేయస్సు, సామరస్యం కోసం ఆయనను పూజిస్తారు.
*దుర్వాస అవతారం
దుర్వాసుడు క్షణికావేశానికి, శక్తివంతమైన శాపాలు ఇవ్వగల సామర్థ్యానికి ప్రసిద్ధి చెందిన తెలివైన రుషి. శివుని విధ్వంసక స్వభావంతో ఆయనకు బలమైన సంబంధం ఉంది. అందుకే ప్రజలు ఈ రుషిని శివుని అవతారమని నమ్ముతారు.
*యక్షేశ్వర అవతారం
యక్షేశ్వరుడు యక్ష వంశానికి సంబంధించిన శివుని అవతారం. సంపద, శ్రేయస్సు, సమృద్ధి, అనుగ్రహం కోసం ఈ దేవున్ని పూజిస్తారు. ఈ అవతారం భక్తుల పట్ల శివుని దాతృత్వాన్ని సూచిస్తుంది.
*సాధోజత్ అవతారం
సధోజత్ అనేది శివుని శాంతియుత రూపం. సృష్టి, సంతానోత్పత్తికి సంబంధించినది. సమృద్ధి, శ్రేయస్సు, సామరస్యం, దీవెనల కోసం ఈ శివుని అవతారానికి భక్తులు పూజలు చేస్తారు.
*రిషభ అవతారం
రిషభ అనేది శివునితో సంబంధం ఉన్న ఒక దైవిక ఎద్దు. బలం, భూమితో అనుబంధం కోసం పూజిస్తారు. రిషభ ప్రకృతితో శివుని అనుబంధాన్ని, పర్యావరణ పరిరక్షకుడిగా ఆయన పాత్రను సూచిస్తుంది.
*యతినాథ్ అవతారం
యతినాథ్ అనేది సన్యాసం, ధ్యానంతో సంబంధం ఉన్న శివుని అవతారం. ఆధ్యాత్మిక జ్ఞానాన్ని, విముక్తిని కోరుకునే వారు ఆయనను పూజిస్తారు. యతినాథ్ ఆధ్యాత్మిక మార్గదర్శిగా, గురువుగా శివుని పాత్రను సూచిస్తాడు.
*శరంగ
శరంగ అనేది శివుడు ప్రయోగించిన ఒక దివ్య విల్లు. ఈ శక్తివంతమైన ఆయుధాన్ని శివుడి అవతారంగా పరిగణిస్తారు. ఇది నాశనం చేయలేనిదని, శత్రువులను ఓడించగలదని నమ్ముతారు. శరంగ యోధుడు, విశ్వానికి సంరక్షకునిగా శివుని పరాక్రమాన్ని సూచిస్తుంది.
*భృంగి అవతారం
భృంగి అనే మహర్షి శివుని పట్ల తనకున్న ప్రగాఢ భక్తికి ప్రసిద్ధి. అతను మూడు కాళ్ళతో ఉంటాడని చెబుతారు. అతను ప్రాపంచిక కోరికలను తిరస్కరించి, శివుడికి పూర్తిగా అంకితమైపోతాడు. అచంచలమైన విశ్వాసం, నిబద్ధత కోసం భృంగిని పూజిస్తారు.
*శరభ అవతారం
శరభ ఒక పౌరాణిక జీవి. సింహం, పక్షి రూపాల కలయిక. సగం మనిషి, సగం సింహం అయిన విష్ణువు అవతారం నరసింహుడిని వశపరచుకోవడానికి శివుడు ఈ రూపంలో అవతరించాడని చెబుతారు. శరభ శివుని బలాన్ని, ఎలాంటి సవాలునైనా అధిగమించగల పరమేశ్వరుని సామర్థ్యాన్ని సూచిస్తుంది.